ارتباط بین ترکیب آللی زیر واحدهای گلوتنین با وزن مولکولی بالا با صفات کیفی دانه در برخی از ارقام گندم نان

به منظور ارزیابی تنوع زیر واحدهای گلوتنین­های با وزن مولکولی بالا (hmw-gs) در مکان ژنی glu-1 و ارتباط بین ترکیب­های آللی مختلف با صفات کیفی دانه، 25 رقم گندم­ نان (22 رقم رایج کشت در ایران و 3 رقم استرالیایی) با استفاده از روش sds-page در سال 1391 در دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند مورد بررسی قرار گرفتند. در مجموع 14 آلل و نه ترکیب آللی در گندم­های نان مورد مطالعه تشخیص داده شدند. در مکان ژنی glu-a1، فراوانی زیر ­واحد *2، زیر ­واحد نول و زیر واحد 1 به ترتیب 52، 36 و 12درصد بود. در مکان ژنی glu-b1، ترکیب­های آللی 8+7 و 16+13 به ترتیب با 40 و 8 درصد بیشترین و کم­ترین فراوانی را داشتند. در مکان ژنی glu-d1 نیز 40 درصد ارقام دارای ترکیب آللی 10+5 و 60 درصد بقیه دارای ترکیب آللی 12+2 بودند. میانگین کلی امتیاز کیفیت گندم­های نان بر اساس زیر واحدهای گلوتنین سنگین برابر با 76/7 از 10 شد که از نظر کیفیت در رتبه نسبتاً خوبی قرار دارند. در این بررسی، گندم­های نان کوکری، گلادیوس، اسکلیبر (ارقام استرالیایی)، وری­ناک و زرین با امتیاز کیفیت برابر با 10 دارای بالاترین امتیاز کیفیت و ارقام الموت و هامون با امتیاز 5 دارای پایین­ترین امتیاز کیفیت بر اساس زیر واحدهای گلوتنین سنگین بودند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس و رگرسیون گام به گام، زیر واحدهای 1، 16+13 و 10+5 اثر مثبتی بر میزان پروتئین دانه داشتند. از نظر حجم رسوب sds نیز ترکیب­های آللی 10+5 اثر مثبت و معنی­دار و زیر واحدهای *2 و 9+7 اثر منفی و معنی­دار بر حجم رسوب داشتند. نتایج تحقیق حاضر در مورد وضعیت ژنتیکی ارقام گندم­ نان ایرانی و استرالیایی نشان داد که زیر واحدهای گلوتنین، به ویژه زیر واحدهای 10+5 در مکان ژنی glu-d1، می­توانند به عنوان نشانگرهای مرتبط با کیفیت آرد و پخت نان جهت بهبود کیفیت گندم­های سازگار در برنامه­های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرند.